Typography Là Gì? Tổng Quan Về Nghệ Thuật Chữ Mà Dân Nhập Môn Cần Biết

Typography là gì? Tại sao typography là một trong những phần thiết yếu của thiết kế đồ họa, và tại sao việc sử dụng chữ một cách có hiểu biết lại đóng vai trò rất quan trọng, làm nên những tác phẩm ấn tượng và có khả năng truyền tải thành thông điệp. Trong bài viết này, Hướng Nghiệp Á Âu sẽ chia sẻ những thông tin cơ bản nhằm giải đáp thắc mắc, nâng cao hiểu biết cho các graphic designer trong tương lai.

Cách thức trình bày và sắp xếp chữ ảnh hưởng đến diện mạo và cảm nhận tổng thể của sản phẩm. Ảnh: Internet

Bạn là người mới bắt đầu tìm hiểu về thiết kế đồ họa hoặc các khóa học design ngắn hạn thì không nên bỏ lỡ bài viết này nhé! Vì nếu không hiểu biết thấu đáo về typography, tác phẩm của bạn sẽ có nguy cơ gây ảnh hưởng đến việc truyền tải thông tin qua các sản phẩm thiết kế.

(Bài viết bỏ qua các biệt ngữ chuyên ngành và sử dụng những từ ngữ đơn giản để giải thích khái niệm cơ bản về typography.)

Typography là gì?

Typography từ lâu đã được thừa nhận là một bộ môn nghệ thuật đặc thù và có vị trí quan trọng ngang bằng với các loại hình nghệ thuật thị giác khác. Trên thế giới có hẳn trường phái nghệ thuật đi chuyên sâu vào việc nghiên cứu giá trị tự thân của chữ với tên gọi typography và được dịch sang tiếng Việt là Nghệ thuật chữ.

Nghệ thuật chữ đã xuất hiện từ lâu đời, cần thiết và trở thành công cụ truyền thông linh hoạt. Ảnh: Internet

Typography: một môn nghệ thuật xuất hiện đầu tiên vào thế kỷ XV tại Đông Âu. Cho đến nay, typography đã gần như ăn nhập vào tất cả lĩnh vực và loại hình (truyền thông đại chúng, quảng cáo, các giấy tờ pháp lý, thiết kế mỹ thuật, website điện tử…) không chỉ riêng trong lĩnh vực in ấn như trước kia và cách thức thể hiện cũng ngày càng phong phú.

Thoạt đầu chúng chỉ là những con chữ bằng kim loại giúp cho công việc in ấn
và người phát minh ra những con chữ đó là Johannes Gutenberg (người Đức). Ảnh: Internet

Về nguồn gốc Typography (một từ ngữ bắt nguồn từ Hy Lạp τύπος – typos mang nghĩa “hình thức” và γράφειν – graphein nghĩa là “viết” ghép lại với nhau) là nghệ thuật dùng kỹ thuật sắp xếp, thiết kế, thay đổi hình dạng các ký tự, chữ cái, đồ vật để tạo nên một loại ngôn ngữ hiển thị. Sự sắp xếp này liên quan đến việc lựa chọn kiểu chữ (typefaces), kích thước (point size), chiều dài (line length), khoảng cách (leading), điều chỉnh khoảng cách giữa các nhóm ký tự (tracking) và các cặp ký tự (kerning) đó là các thuật ngữ quan trọng trong typography.

Vai trò của typography

Môn học về Nghệ thuật chữ là môn học chính thức được giảng dạy trong các trường, các trung tâm đào tạo về Mĩ thuật, Mĩ thuật Công nghiệp, Thiết kế… từ dạy nghề đến trường công lập.

Ở Việt Nam, trên thực tế, Nghệ thuật chữ đã xuất hiện từ khá sớm trong tiến trình lịch sử mỹ thuật của dân tộc. Đến nay, nó vẫn đóng vai trò như một yếu tố không thể tách rời đối với một số lĩnh vực nghệ thuật đặc thù gắn liền với công trình kiến trúc, nội thất (chữ trên câu đối, trên cổng chùa, đình làng, lăng tẩm, cột trụ, văn bia…). Ngoài ra, chữ còn xuất hiện trên tranh dân gian Đông Hồ, Hàng Trống… với mục đích làm rõ nghĩa cho tranh, hay còn được nhằm tới như đối tượng để sáng tạo trong nghệ thuật thư pháp chữ Hán và chữ Quốc ngữ.

Typography là yếu tố chủ chốt giúp nâng tầm các thiết kế, tạo cho nó một cá tính riêng biệt
và là một cách hữu dụng để truyền tải thông điệp. Ảnh: Internet

Như vậy, ở các trường hợp nói trên “chữ” đã trở thành đối tượng của nghệ thuật. Nó không chỉ có vai trò làm rõ nghĩa, mà còn có tác dụng như một thành tố làm tăng giá trị thẩm mĩ cho tác phẩm.

Thuật ngữ cơ bản về typography mà newbie cần biết

Cấu trúc chữ

Một khởi đầu lý tưởng cho việc tìm hiểu về cách làm chủ chữ trên trang thiết kế là khả năng gọi tên các bộ phận quan trọng của chữ, được gọi là letterform (mặt chữ).

Cấu trúc chữ. Ảnh: Internet

Typeface

Typeface (kiểu chữ) là một tập hợp gồm các mặt chữ (letterform), con số (number), biểu tượng (symbol) được thống nhất bởi một lối thiết kế trực quan chung.

Kiểu chữ và họ chữ

Mỗi typeface có thể còn nhiều kiểu chữ (type style) liên quan với nhau, chúng là những phiên bản biến đổi của typeface ban đầu. Ví dụ như: Italic (nghiêng), bold (đậm), extended (giãn cách), condensed (co sít).

Họ chữ (type family), các phiên bản chữ khác nhau được tạo ra chủ yếu để mở rộng tác dụng của kiểu chữ, nhưng vẫn giữ được đặc tính thị giác cần có của typeface ban đầu. Thậm chí, một số typeface còn thêm các phiên bản trau chuốt hơn như: outline (phát nét viền chữ), shaded (đổ bóng), decorated (trang trí).

Playfair Display Font Family. Ảnh: Internet

Kích thước chữ

Chữ được đo bằng đơn vị point. Thuật ngữ này bắt nguồn từ thời các con chữ được đúc riêng lẻ bằng chất liệu chì và xếp với nhau thành dãy để tạo ra từ hoặc câu. Ngày nay, thuật ngữ này vẫn được sử dụng, kể cả với máy tính.

1 point = 0.353 mm và được coi là 1/12 pica

Mức độ weight

Letterform trong các typeface được tạo thành nhiều nét (stroke). Weight để chỉ độ dày, mỏng của nét chữ. Nét chữ càng dày, letterform càng có vẻ đậm chắc và ngược lại với những nét mỏng thì mang lại cảm giác nhẹ nhàng, thoáng đãng.

Trọng lượng font chữ đóng vai trò quan trọng trong các thiết kế. Ảnh: Internet

Letter Spacing, leading và word spacing

Letter Spacing (khoảng cách các ký tự): khoảng không gian nằm giữa các ký tự và chữ cái riêng rẽ.

Leading (khoảng cách dòng): là khoảng không gian theo chiều dọc giữa các chữ.

Word spacing (khoảng cách từ): chính là khoảng cách giữa các từ. Việc để word spacing quá giãn hoặc quá sít đều làm giảm đi tính rõ ràng của nội dung.

Căn gióng chữ

Chữ có thể được căn giữa (center), căn trái (left align), hai lề đều nhau (justify), căn phải (right align) hoặc bao quanh đối tượng (wrap around) những thành phần trực quan khác trên trang.

Độ dài dòng chữ

Độ dài dòng chữ (line length) là một thành phần quan trọng để thiết kế một văn bản dễ đọc.

Line length chi phối khả năng đọc thông in trong thiết kế. Ảnh: Internet

Các loại chữ

Hàng triệu typeface đang có hiện nay và còn tăng theo thời gian, thế nên để sắp xếp từng typeface riêng biệt rất khó. Để đạt được tính rõ ràng, có thể chia chúng thành năm loại chữ chính:

• Serif (chốt nét)
• Sans serif (không chốt nét)
• Square serif (chốt nét kiểu vuông)
• Script (viết tay)
• Decorative (trang trí)

Serif là loại chữ mà ở phần kết thúc mỗi chữ cái có một nét nhỏ đánh kết thúc thừa ra
(được gọi là chân chữ). Ảnh: Internet

Ngắm nhìn một số tác phẩm typography với vẻ đẹp không giới hạn

Noorge Karlos vintage display font. Ảnh: Internet

Hoglar sans serif display typeface. Ảnh: Internet

Phông chữ truyện tranh CA Kometo. Ảnh: Internet

Okkio Typeface: bộ chữ lấy cảm hứng từ nhạc Jazz. Ảnh: Internet

MBF Advanium futuristic display font. Ảnh: Internet

Contessa display typeface. Ảnh: Internet

Thực tế, có nhiều trang thông tin đã giải đáp cho câu hỏi typography là gì? Vì đây là khái niệm không quá mới. Hi vọng rằng, thông qua những kiến thức mà Hướng Nghiệp Á Âu chia sẻ, phần nào đó sẽ giúp bạn có những thông tin cần thiết để làm quen với Thiết kế đồ họa, hiểu về các loại chữ khác nhau và thời điểm để sử dụng chúng trên trang thiết kế sao cho hợp lý và làm chúng nổi bật hơn.

Nếu bạn yêu cái đẹp, say mê sáng tạo và mong muốn trở thành graphic designer nhưng lo ngại vẽ không đẹp, không có năng khiếu hội họa người đang đi làm, có nhu cầu chuyển ngành sang Thiết kế đồ họa mà không có thời gian ôn luyện – Khóa học Thiết kế đồ họa Chuyên nghiệp với lộ trình 72 buổi tại HNAAu sẽ dẫn dắt bạn từ chưa biết gì đến thành thạo mọi công cụ thiết kế mà không thi vẽ, với thời gian linh hoạt cùng cơ sở vật chất được trang bị đầy đủ, hiện đại giúp bạn tự tin trở thành dân “ngành” chuẩn chất.